Filtr DPF

Objawy zapchanego filtra DPF

Filtry cząstek stałych są obecnie nieodłącznym elementem każdego pojazdu z silnikiem spalinowym, od roku 2018 każdy samochód posiada taki filtr. Najgorsze w tym, jest fakt, że filtry niestety nie są bezawaryjne, bardzo często dochodzi do ich zapychania. Jak zauważyć, że mamy zapchany filtr DPF, jakie są objawy zapchania filtra DPF?

DPF – problemy

Filtry cząstek stałych są jedynymi z najważniejszych elementów układu wydechowego. Spaliny wydostające się z silnika na zewnątrz poprzez „wydech”, po drodze przechodząc m.in. przez filtr cząstek stałych czy katalizator. Zadaniem filtra jest wyłapanie i zatrzymanie cząstek stałych sadzy, powstałych w trakcie spalania mieszanki paliwowej. Zatrzymane we wnętrzu filtra cząsteczki ulegają spalaniu do postaci popiołu, kolejno są wydalane na zewnątrz. Struktura wnętrza filtra składa się z licznych kanalików, przez które przepływają spaliny. Niestety nie zawsze dochodzi do prawidłowej pracy filtra. Jeśli cząsteczki nie będą systematycznie wypalane dojdzie do zapchania, jest to najpopularniejszy problem związany z eksploatacją filtrów. Zapchany filtr może bardzo źle wpłynąć na pojazd, a nawet doprowadzić do jego unieruchomienia. Jeśli ktoś zadaje sobie w głowie pytanie „zapchany filtr DPF czy można jeździć?” lub wpisuje w internecie „jazda na zapchanym DPF” to musi wiedzieć, że takie działanie jest bardzo ryzykowne, a konsekwencje mogą doprowadzić do uszkodzenia silnika co wiąże się z ogromnymi kosztami.

Warto wspomnieć, że w układzie wydechowym występują różnego rodzaju filtry. Pojazdy z silnikiem diesla mają zamontowane filtry cząstek stałych nazywane „DPF”, co jest skrótem od angielskich słów „diesel particulate filter”. Głównie w pojazdach francuskich z silnikiem diesla filtry cząstek stałych nazywane są także FAP-ami, są to tak zwane mokre odpowiedniki filtrów DPF. FAP-y charakteryzują się niższą temperaturą, w której dochodzi o samoregeneracji. Ostatnim rodzajem filtrów są GPF-y, czyli Gasoline Particulate Filter, które montuje się je w „benzynowcach”.

Objawy zapchanego DPF

Żaden z użytkowników pojazdów nie chce dopuścić do sytuacji, w której, ze względu na niesprawny filtr cząstek stałych jego pojazd zostanie nagle unieruchomiony. Żeby uniknąć niespodziewanego postoju należy uważnie obserwować i reagować na niestandardowe zachowania samochodu, ale przede wszystkim wiedzieć, co kryje się pod hasłem zapchany filtr DPF objawy, żeby wykonać szybką i trafną diagnozę. Oznak wskazujących na to, że nasz filtr cząstek stałych jest zapchany może być kilka.

Jeśli w internecie zaczniemy poszukiwać „DPF objawy zapchania” to bardzo szybko zauważymy, że najłatwiejszym do zdiagnozowania objawem, jest paląca się na desce rozdzielczej kontrolka „check engine”. Kontrolka „check engine” kształtem ma przypominać silnik, a w przypadku błędu zaświeci się na kolor pomarańczowy, żółty lub czerwony. „Check engine” jest bardzo wyraźnym sygnałem, nie można go lekceważyć i należy możliwie szybko udać się do serwisu na szczegółową diagnozę. Mechanik wskaże nam przyczynę powstałego problemu. Wspominana świecąca się kontrolka może wskazywać nie tylko na awarie elementów układu wydechowego, ale również inne problemy występujące w samochodzie.

Jako objawy zapchanego DPF-a wskazać musimy również m.in. spadek mocy pojazdu. W układzie wydechowym z zapchanym filtrem DPF przepływ spalin będzie mocno ograniczony a to przełoży się na sprawność pojazdu. „Przytkany” filtr cząstek stałych spowoduje, że do komputera pojazdu przepłynie informacja o potrzebie ograniczenia tworzenia spalin, co przełoży się również na spadek mocy. Utrudniony przepływ spalin może wpłynąć na kolejne zagadnienie, które pokaże nam inne „dpf objawy zapchania”. Wraz z nieprawidłowym przepływem spalin bardzo prawdopodobnie dojdzie również do nierównej pracy silnika. W przypadku, kiedy pojedyncze podzespoły nie pracują prawidłowo działanie silnika również zostanie zakłócone.

Zapchany DPF powoduje nieprawidłowe działanie układu wydechowego, jakie jeszcze są tego konsekwencje? Podczas awarii DPF-u nadmiar spalin nie będzie miał gdzie się wydostać. W takim przypadku może się okazać, że spaliny czujemy nawet w kabinie pojazdu. Zapach spalin będzie charakterystyczny, jest to również objaw, którego nie zauważymy, ale będzie bardzo ważnym symptomem. Wraz z niewłaściwym wydostawaniem się spalin jako pierwsze objawy zapchanego DPF możemy również zauważyć widoczny kolor dymu wylatującego z rury wydechowej. Ciemny odcień spalin może oznaczać uszkodzenie wkładu, natomiast biały zapełnienie filtra i częste próby samoregeneracji. Niestandardowy kolor spalin nie będzie dobrym znakiem, warto zdiagnozować jego przyczynę. Ostatnim wartym uwagi objawem, który wskaże, że mamy zapchany filtr DPF będzie zwiększone spalanie pojazdu. Nieprawidłowa praca układu wydechowego może wymagać od silnika i innych podzespołów zużywania większej mocy a co za tym idzie większego spalania.

Jeśli dostrzeżemy DPF objawy zapchania musimy mieć pewność, że filtr jest niesprawny, jak to potwierdzić? Przeczytajcie dalszą część – jak sprawdzić czy DPF jest zapchany?

Co zrobić z zapchanym filtrem DPF?

Zapchany DPF, ale też FAP czy GPF będzie zawsze problemem dla właściciela pojazdu. Trudno jest odpowiedzieć na pytanie jak sprawdzić poziom zapchania DPF, FAP czy GPF. W warunkach domowych sprawdzenie czy filtr cząstek stałych jest zapchany jest niemożliwe. Wykonać profesjonalną diagnozę może jedynie profesjonalny serwis. Żeby uniknąć niespodziewanych problemów związanych z zapchaniem DPF bardzo ważne jest, żeby zauważyć i zareagować jak tylko pojawią się pierwsze objawy zapchanego DPF. Jazda z zapchanym DPF w dłuższej perspektywie może mieć negatywne skutki dla innych podzespołów samochodu. Niesprawny filtr może spowodować uszkodzenia kolejnych podzespołów, w tym również silnika.

W przypadku, kiedy jesteśmy prawie pewni, że nasz filtr cząstek stałych jest zapchany należy poszukać odpowiedniego serwisu, który zajmie się naprawą. Warsztaty samochodowe mogę zaproponować jedno z trzech rozwiązań. Najłatwiej jest dokonać wymiany filtra DPF na nowy, jest to jednak najdroższa z możliwych opcji. Tańszą alternatywą będzie wymiana zapchanego filtra na nowy albo na tak zwany zamiennik, czyli tańszą alternatywę. Montując zamiennik zapłacimy mniej, niestety może się okazać, że element nie pasuje. Trzecim sposobem na zapchany filtr DPF, FAP czy GPF jest wybór produktu regenerowanego lub skorzystanie z usługi regeneracji filtrów cząstek stałych. Coraz więcej firm zajmuje się regeneracją części samochodowych, w tym również filtrów cząstek stałych i katalizatorów. Oferta regeneracji jest bardzo różnorodna, zależy od stosowanej przez serwis metody.

baner

Dużo firm regeneruje filtry DPF, FAP, GPF metodą wodną płucząc ich wnętrze. Woda nie jest naturalnym środowiskiem dla układu wydechowego. Bardzo często regeneracja wodna powoduje dodatkowe straty, w tym m.in. uszkodzenie ceramicznego wkładu filtra. Mokry i uszkodzony wkład filtra można naprawić jedynie poprzez wymianę wnętrza.

Nasza firma stosuje dwie metody regeneracji filtrów cząstek stałych. Jeśli po diagnozie mamy pewność, że wkład filtra ma pełną ceramikę zanieczyszczenia wydmuchujemy za pomocą specjalnej maszyny – Hartridge DPF 300. Urządzenie pod wpływem wysokiego ciśnienia dmucha od dołu oraz od góry do wnętrza filtra i usuwa zanieczyszczenia. Dodatkowo w przypadku zbyt dużego zapchania dopalamy filtr, w ten sposób spalamy cząsteczki sadzy do postaci popiołu a one są kolejno wydmuchiwane. W grudniu 2024 roku zakupiliśmy również maszynę, która pozwala nam na wstępną diagnozę i regeneracje bez rozcinania filtrów do pojazdów osobowych.

Jeśli natomiast podczas diagnozy okaże się, że filtr ma uszkodzony mechanicznie wkład to w takim przypadku należy go wymienić na nowy. Regeneracja filtrów cząstek stałych, ale też katalizatorów za pomocą wymiany wkładów przez firmę Kaliński została nagrodzona aż pięciokrotnie w roku 2023 i 2024. Informacje o naszych nagrodach można przeczytać na wpisie blogowym – LINK

Wspomniana metoda zakłada wymianę uszkodzonego wkładu, przy jednoczesnym pozostawieniu oryginalnej obudowy, powoduje to przywrócenie sprawności przy ogromnych oszczędnościach.

DPF – objawy, regeneracja

Już od dawna filtry cząstek stałych to element, który posiada samochód prawie każdego z nas. DPF, FAP, GPF, te skróty są coraz bardziej rozpoznawane. Niestety filtry cząstek stałych nie mają pozytywnej renomy, ich wymiana nie należy do tanich. Właściciele samochodów szukając alternatywnego sposobu, na przywrócenie sprawności filtra cząstek stałych często decydują się na regenerację. Rozwiązanie to pozwala na dużą oszczędność, trzeba jednak pamiętać o wyborze tylko sprawdzonego serwisu. Zanim jednak uznamy, że to właśnie filtr cząstek stałych jest naszym problemem trzeba zweryfikować, czy wskazują na to objawy. Do najpopularniejszych objawów należy świecąca się kontrolka „check engine”, zapach spalin w kabinie, ciemny, biały kolor spalin czy też spadek mocy pojazdu. Jeśli zobaczymy te objawy możliwie jak najszybciej udajmy się do serwisu, w celu uniknięcia dalszych awarii.

Katalizator

Ile kosztuje wymiana katalizatora?

Katalizatory są bardzo ważnym elementem układów wydechowych, odpowiadają za oczyszczenie spalin, niestety często okazuje się, że nie działają prawidłowo i należy je wymienić. Wymiana katalizatorów nie należy do tanich, ale ile dokładnie kosztuje wymiana katalizatora i dlaczego jest tak droga?

Problemy z katalizatorem mogą spotkać każdego, obecnie wszystkie samochody osobowe z silnikiem spalinowym wyprodukowane po roku 1993 muszą mieć katalizator. Trudno jest przewidzieć, kiedy dojdzie do problemów z katalizatorem, można jednak wyróżnić kilka przyczyn takiej sytuacji. Jakie są problemy z katalizatorem? Do głównych awarii katalizatora, możemy zaliczyć: utlenienie metali szlachetnych w katalizatorze oraz uszkodzenie wkładu katalizatora.

PROBLEMY Z KATALIZATOREM

Jeśli nasz katalizator nie działa prawidłowo mogło dojść do utlenienia metali szlachetnych znajdujących się w jego wnętrzu. Utlenianie jest normalnym procesem, związanym z użytkowaniem pojazdu. W naszym samochodzie osobowym czy ciężarowym wiele części wymaga stałego serwisowania, zużycia, podobnie jest z katalizatorem. Utlenienie metali szlachetnych w katalizatorze jest sytuacją, w której doszło do zmniejszenia ich stężenie. Przy bardzo niskim poziomie metali szlachetnych nie może dojść do prawidłowego oczyszczania spalin. Bez metali szlachetnych z układu wydechowego emitowane są nie w pełni oczyszczone spaliny.

Drugą przyczyną niesprawnego katalizatora może być mechaniczne uszkodzenie znajdującego się w jego wnętrzu wkładu. Wkład katalityczny to najważniejszy element, jeśli dojdzie do zniszczenia jego struktury nie może on prawidłowo pracować. Taka sytuacja może być również najbardziej kosztowna dla klienta. Nie zawsze uszkodzony wkład nadaje się do ponownego wykorzystania, w takim przypadku klientowi nie zostanie wypłacona kaucja za jego zwrot.

ILE KOSZTUJE WYMIANA KATALIZATORA?

Wiemy, jakie są najczęstsze problemy z katalizatorami, żeby określić, „ile kosztuje wymiana katalizatora”, „ile trwa wymiana katalizatora” musimy wykonać diagnozę i wybrać najlepsze rozwiązanie problemu.

Problem z katalizatorem można rozwiązać na kilka sposobów:

1. Wymianę katalizatora na nowy, oryginalny
2. Wymianę katalizatora na nowy, zamiennik lub uniwersalny
3. Wymianę katalizatora na część regenerowaną lub wykonanie usługi regeneracji

Jeśli natomiast zastanawiacie się jak należy postępować w przypadku awarii filtra DPF zapraszamy Was na inny tekst naszego bloga a dokładnie tekstu „co zrobić z zapchanym filtrem DFP?”LINK

Wybór rodzaju katalizatora przy jego wymianie ma wpływ na koszty. Najdroższym rozwiązaniem będzie oczywiście wymiana katalizatora na nowy, oryginalny. Nowy, oryginalny katalizator będzie kosztować kilka tysięcy złotych w przypadku pojazdu osobowego, przy pojazdach ciężarowych jest to około kilkanaście tysięcy, cena może być jeszcze wyższa, kiedy kupimy go w autoryzowanym serwisie. W przypadku nowego katalizatora unikniemy problemów montażowych.

Tańszym rozwiązaniem niż zakup nowego będzie wymiana katalizatora na zamiennik, czyli nie oryginalny katalizator. Tak zwany zamiennik to część, która została wyprodukowana do danego pojazdu jako tańszy odpowiednik oryginału. W przypadku „zamiennika” jakość danego katalizatora może być gorsza niż „oryginału”, w naszej branży zdarzają się również problemy związane z zamontowaniem takiego katalizatora.

Trzeci sposób na wymianę katalizatora to regeneracja katalizatorów – wymiana wkładu katalizatora na nowy lub zakup już zregenerowanego. Według naszej firmy wymiana wkładów katalizatora jest najlepszą ze wspomnianych opcji. Do usługi wymiany wykorzystujemy obecny, oryginalny katalizator. Używając oryginalnej obudowy katalizatora unikamy ewentualnych problemów montażowych, które możemy napotkać w przypadku „zamiennika”. Wraz ze zamianą ceramicznego lub metalowego wkładu przywracamy pełną sprawność katalizatora. Metoda jest skuteczna, ale również tania w porównaniu do zakupu elementu nowego. Dodatkowym atutem przemawiającym za regenerację poprzez wymianę wkładów jest proekologiczność działań. Regenerują nie tworzymy nowych części a przywracamy funkcjonalność już obecnym, oszczędzając czas, energię i zasoby.

Żeby określić dokładny koszt katalizatora po regeneracji lub zregenerowanej części nasz serwis katalizatorów musimy znać konkretny model pojazdu, najlepiej również numer VIN. Cena regeneracji poprzez wymianę wkładów zaczyna się w przypadku pojazdów osobowych od około 700 złotych, w przypadku pojazdów ciężarowych od 2000 złotych.

Ile trwa wymiana katalizatora? Jest to również pytanie, na które można odpowiedzieć znając konkretny przypadek. Jeśli pojazd trafia do naszego serwisu to w najgorszym przypadku cały proces będzie trwał około 1-2 dni robocze (najczęściej jest to 2-5 godzin), jeśli natomiast mamy w magazynie już zregenerowany katalizator sam proces będzie zdecydowanie krótszy i wyniesie około 1-2 godziny. W przypadku pojazdów ciężarowych regeneracja wyniesie minimum jeden dzień.

DLACZEGO KATALIZATORY SĄ DROGIE?

Każdy kto miał problem ze swoim układem wydechowym a dokładnie systemem oczyszczania spalin zastanawia się, dlaczego tego rodzaju elementy są tak drogie. Dlaczego katalizatory są drogie? Katalizator, ile kosztuje? Żeby odpowiedzieć na pytanie znów powrócimy do elementów znajdujących się we wnętrzu katalizatora, czyli wkładów, które nasycone są metalami szlachetnymi. Metale szlachetne, które znajdują się we wnętrzu to pallad, rod czy platyna, są one bardzo drogie oraz rzadkie.

Obecnie najdroższym z metali, który znajduje się w katalizatorach jest pallad. Zainteresowanie palladem jest szczególnie duże w branży motoryzacyjnej. Pallad jest bardzo rzadkim i jednym z droższych metali, jego cena jest zdecydowanie wyższa od złota. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku platyny. Platyna również należy do rzadkich metali, jednym z jej cech jest bardzo dobre przewodnictwo elektryczne. Ile kosztuje platyna z katalizatora? Normalna cena platyny w skupie może wynosić nawet 30 $ za gram. Rod również występuje bardzo rzadko w przyrodzie, co wpływa na cenę wyższa od złota.

Występowanie rzadkich pierwiastków w katalizatorach, ale również filtrach cząstek stałych wpływa na cenę, ale też powoduje, że wspomniane elementy układów wydechowych coraz częściej padają łupem złodziei. W naszej firmie dostajemy bardzo dużo telefonów z informacją o kradzieży katalizatora. Złodziei jest coraz więcej, ale również właściciele mają tego świadomość i starają się parkować w monitorowanych miejscach, czy reagować na podejrzane sytuacje. Na szczęście policja również nie pozostaje bierna znajdując ukradzione części i surowo karząc złodziei.

KATALIZATORY – WYMIANA

Systemy oczyszczania spalin z roku na rok zyskują na znaczeniu, powstają kolejne elementy ograniczające emisję splin. Niestety powstające systemy nie są idealne, ulegają zużyciu, awarią. W przypadku katalizatorów często dochodzi do potrzeby ich wymiany, wtedy zastanawiamy się nad „wymiana katalizatora koszt” Można skrótowo odpowiedzieć, że dużo, ale na szczęście mamy alternatywę. Nasza firma proponuje regenerację katalizatorów lub zakup już zregenerowanego katalizatora. Regenerowany katalizator jest w pełni sprawny, jego obudowa pochodzi z pojazdu, co pozwala uniknąć problemów montażowych. Jesteśmy serwisem katalizatorów oraz filtrów cząstek stałych, mamy ponad 30-letnie doświadczenie. Nasza metoda została również doceniona na kieleckich targach EKOTECH w 2023 roku (LINK). Współpracujemy zarówno z klientami indywidualnymi jak i biznesowymi. Zapraszamy do kontaktu czy sprawdzenia oferty na kalinski.pl/sklep.

Kalinski magazyn

Rodzaje filtrów cząstek stałych DPF, FAP, GPF

Filtry cząstek stałych, DPF, FAP, GPF, katalizatory, z każdym rokiem przybywa podzespołów odpowiedzialnych za zmniejszenie emisji spalin, które emitują pojazdy. Normy są coraz bardziej restrykcyjne a urządzenia coraz bardziej specjalistyczne. Największe zmiany można zauważyć w związku z filtrami. Jakie są rodzaje filtrów cząstek stałych? Czym różni się DPF, FAP czy GPF od siebie?

Filtr cząstek stałych to jeden z najważniejszych elementów układów wydechowych, jego głównym celem jest wyłapywanie cząstek powstałych w wyniku spalaniu paliwa, czyli sadzy. Wyłapana sadza pozostaje w układzie a kolejno zostaje wypalona do postaci popiołu. Niestety nie zawsze dochodzi do wypalenia zanieczyszczeń, co skutkuje ich gromadzeniem a kolejno zapchaniem filtra. W takiej sytuacji należy wymienić filtr lub poddać go zdecydowanie tańszemu procesowi, czyli regeneracji.

Rodzaje filtrów cząstek stałych ze względu na typ silnika

Do niedawna filtry cząstek stałych montowane były tylko w pojazdach z silnikiem diesla, dziś obecne są również w samochodach benzynowych. Wyróżnić można kilka cech, pozwalających podzielić filtry na różne rodzaje. Można wyróżnić rodzaje filtrów cząstek stałych ze względu na rodzaj typu silnika pojazdu, w którym są zamontowane. W takim podziale wyróżniamy filtry DPF, FAP, montowane w samochodach z silnikiem diesla oraz filtry GPF w „benzynowcach”. Pierwsze filtry cząstek stałych zostały zamontowane w pojazdach z silnikiem dieslach w roku 2000. Początkowo były to filtry FAP, montowane głównie w autach produkcji francuskiej. Przełomowym momentem był rok 2006, kiedy to wprowadzono normę emisji spalin Euro IV. Wraz z pojawianiem się norm emisji spalin układy wydechowe są coraz mniej emisyjne, a każda norma obliguje producentów do sporych zmian w układzie wydechowym ale również całym pojeździe. Dziś istnieją już normy, które są na tyle restrykcyjne, że trudno stworzyć pojazdy z silnikiem benzynowym czy diesla, które je spełnia. Drugi rodzaj filtrów za względu na typ silnika pojazdu to filtry GPF. Od kiedy zaczęto stosować filtry GPF? Ten rodzaj filtrów zaczęto montować seryjnie od 2018 roku, powodem takiej zmiany było wprowadzenie normy Euro 6.2. Oczywiście na przełomie roku przed wprowadzeniem nowej normy, wiele osób zdecydowało się na zakup nowego samochodu, żeby zakupić samochód jeszcze bez GPF-u.

Rodzaje filtrów cząstek stałych ze względu na rodzaj filtra

Rodzaje filtrów cząstek stałych można również podzielić na tzw. filtry mokre i suche, mowa tutaj o filtrach montowanych tylko w pojazdach z silnikiem diesla. Filtr mokry nosi nazwę FAP, natomiast suchy to DPF, ich działanie jest trochę inne. Filtr FAP do swojego działania potrzebuje specjalnego płynu Eolys. Płyn w filtrze FAP powoduje, że temperatura do wypalania, którą musi osiągną układ jest zdecydowanie mniejsza niż w filtrze DPF. Eolys zawiera cerynę, czyli tlenek ceru, który wpływa na taki właśnie stan. Mokre filtry zaczęto montować w samochodach francuskich, marki Peugeot oraz Citroen. Filtry DPF są to tak zwane filtry suche, które nie posiadają specjalnego pojemnika na płyn Eolys a do wypalania potrzebują pracy silnika w wysokiej temperaturze, przy wysokich obrotach.

Nasza firma oczywiście zajmuje się regeneracją również filtrów cząstek stałych – FAP. Jednym z przykładów filtrów FAP w naszym sklepie internetowym jest model stosowany z pojazdach marki Citroen, Peugeot, z silnikiem 1,6 HDi – LINK.

Rodzaje filtrów cząstek stałych ze względu na rodzaj wkładu

Podziału filtrów cząstek stałych można dokonać również na podstawie jego najważniejszego elementu, a mianowicie znajdującego się w środku wkładu. Właśnie wkłady filtrów cząstek stałych są elementami, które odpowiadają za proces regeneracji. Wyróżniamy filtry z metalowymi oraz ceramicznymi wkładami. Wkłady metalowe złożone są z cienkiej, cylindrycznie położonej blachy, między którymi jest przerwa. Wkłady ceramiczne mają również cylindryczny kształt i specjalne kanały do przepływu spalin. W środku każdego wkładu znajdują się metale szlachetne, którymi wysycone jest ich wnętrze. Wiele firm regeneruje filtry myjąc je, co może doprowadzić do wypłukania wspominanych metali szlachetnych. Nasza najskuteczniejsza metoda polega na wymianie wkładu filtra czy katalizatora, w ten sposób zyskujemy pewność co do skuteczności regeneracji.

Filtry cząstek stałych są różnorodne

Mimo, że filtry cząstek stałych spełniają tą samą funkcję, czyli biorą udział w oczyszczeniu spalin, mają różną budowę, kształt, można je podzielić na kilka rodzajów. Wszystko zależy od specyfiki pracy, a w szczególności rodzaju paliwa, który wykorzystuje silnik. Podstawowy podział filtrów jest bardzo prosty – filtry DPF, FAP i GPF a ich nazwy są skrótem od angielskich słów. Obecnie na rynku najwięcej filtrów stanowią filtry DPF, czyli diesel particule filter, z czasem na pewno wzrośnie znaczenie filtrów GPF, obecnie to stosunkowo nowy element w pojazdach.